بوی بد دهان :

بوی بد دهان (halitosis) یك علامت شناخته شده با سابقه تاریخی قدیمی است. بوی بد دهان می‌تواند دلیل عمومی یا موضعی داشته باشد. مشخص شده كه تقریبا ۸۵ درصد بوی دهان ناشی از عوامل موضعی است، از این جهت اهمیت روشهای بهداشتی مثل مسواك زدن دندانها و زبان محرز شده است. باید یادآوری كرد كه بوی بد دهان به تنهایی یك بیماری نیست بلكه علامت بیماریهای مختلف است. وجود بوی بد دهان معمولا در اكثر مواقع ناشی از عوامل بیماریزاست و نشان دهنده وجود یك بیماری است كه باید شناسایی و تصحیح شود همینطور اكثر افراد احساس نگرانی درباره بوی بد دهان خود دارند. این نگرانی گاهی به آنجا میرسد كه فرد از تماس با دیگران پرهیز می‌كند و هنگام صحبت كردن دست خود را جلوی دهان می‌گیرد و یا بطور مرتب از آدامس یا از انواع دهان شویه‌ها استفاده می‌كند. باید گفت چون گیرنده‌های بویایی خیلی سریع خسته می‌شوند و این گیرنده‌ها حدود یك ثانیه پس از تحریك به میزان ۵۰ درصد با محیط سازگاری می‌یابند و سپس با سرعت كمتری به سازگاری خود ادامه می‌دهند، از دریافت بوها عاجز می‌شوند. به همین دلیل فرد مبتلا به بوی بد دهان خیلی سریع به آن عادت خواهد كرد، بنابراین شخص نمی‌تواند بوی بد دهان خویش را تشخیص دهد. مطالعات بر روی بزاق انكوبات شده و هوای تنفسی گرفته شده از دهان افراد مورد مطالعه وجود سه تركیب گوگرددار متیل مركاپتان، سولفید هیدروژن و دی متیل سولفید را مسئول بیش از ۹۰ درصد بوی بد دهان می‌داند كه در این بین نقش دو تركیب اول  بيشتر است بوی بد دهان ناشی از عوامل بیماریزا است در این حالت بوی بد دهان به وسیله وضعیت‌های موضعی مثل بهداشت ضعیف دهان و عفونت لثه (ژنژیویت) مزمن بوجود می‌آید. مخصوصا در ژنژیویت مزمن اگر همراه با خونریزی از لثه‌ها باشد موجب  بوی زننده و تنفرآور بخصوص هنگام صبح می‌شوددر تنفس دهانی (مثلا در وجود لوزه‌های بزرگ) بدبویی دهان در نتیجه ممانعت از شسته شدن طبیعی مخاط و دندان‌ها توسط بزاق است. زبان شیاردار، زبان مودار و زبان باردار چون به تجمع و نگهداری مواد غذایی كمك می‌كنند در ایجاد بوی بد دهان دخالت دارند. بیماریهای سینوس نظیر سینوزیت مزمن و فیستول سینوس دهانی و بیماریهای بینی ازجمله رینیت آتروفیك سل و سیفیلیس و رینیت چركی همراه با ترشح و بیماریهای حلق نیز از علل بوی بد دهان هستند.

بوی بد دهان ناشی از بیماریهای عمومی بدن:در این نوع بیماریها، بیماریهای دستگاه تنفس تحتانی از درجه اول اهمیت برخوردارند.آبسه ریه بوی گندیده شبیه به بوی گوشت فاسد دارد كه حتی گاهی اولین علامت بیماری است. علت این بوی بد بیشتر باكتریهای بی‌هوازی هستند. سل ریوی در حالت پیشرفته به سبب نكروز كازئوز و زخمی شدن ضایعات سلی باعث بدبویی دهان و بازدم ناشی از تنفس می‌شود. سایر بیماریهای ریوی نظیر برونشیت مزمن، پنومونی نكروزه و كلا هر حالت بیماری‌زا كه بر روی درخت تنفسی و نای اثر بگذارد، ممكن است بوهای قابل اعتراض تولید كند. در اختلالات گوارشی و سوهضم، زخم‌های معده‌، سرطان مری و معده‌، یبوست و عفونت‌های روده‌ای نیز بوی بد دهان مشاهده می‌شود. در دیابت بوی استون در هوای بازدم به مشام می‌رسد. در نارسایی كلیه بوی شبیه آمونیاك و در سیروز كبدی بوی كیك گندیده به مشام می‌رسد. كمبود ویتامین و هر بیماری كه سبب تب شود از علل بوی بد دهان می‌باشند.

بوی بد دهان ناشی از عوامل غیربیماریزا:از این عوامل سیگار كشیدن را باید نام برد كه نه تنها به خاطر بوی خود سیگار و توتون، بلكه به سبب ایجاد زبان مودار و كاهش جریان بزاق به بدبویی دهان كمك می‌كند. همچنین می‌توان بوی دهان صبحگاهی ناشی از توقف حركت گونه، زبان و لب‌ها و نیز بر اثر كاهش جریان بزاق در طی شب اشاره كرد. به همین دلیل مسواك زدن قبل از خواب در كاهش بوی دهان صبحگاهی تاثیر زیادی دارد. پروتزهای ثابت و متحرك دندانپزشكی نیز درصورتیكه بهداشت دهان رعایت نشود سبب بدبویی دهان می‌شونددوران قاعدگی چون با افزایش میكروب‌های بزاق و همچنین افزایش ۳۰۰ درصدی تركیبات سولفوردارهمراه است، بوی بد دهان را به دنبال دارد.در حاملگی، در یائسگی و بلوغ نیز به دلیل تغییرات هورمونی بوی بد دهان وجود دارد. در گرسنگی به علت فساد شیره پانكرآس بوی بد دهان وجود دارد كه حتی با مسواك زدن ازبین نمی‌رود. در افراد مسن بوی بد دهان به سبب تغییرات متابولیك و سایر علل نظیر كم‌آبی بدن‌، كاهش مقاومت به عفونت، كاهش اشتها و غیره است. در خستگی و ضعف كه بدن نمی‌تواند محصولات فرعی زائد را با سرعتی بیش از سرعت تولید آنها دفع كند، امكان بوی بد دهان است. بوی بد دهان در خانم‌ها بیشتر از آقایان وجود دارد

در مورد نقش تغذیه در ایجاد بوی بد دهان باید گفت كه دهان ما بوی آن چیزی را كه می‌خوریم می‌دهد. به همین دلیل آنهایی كه برنامه غذایی با فرآورده‌های گوشتی دارند، دهانشان بوهای مختلف زیادی نسبت به گیاه‌خواران می‌دهد. همچنین مشخص شده است كه مصرف رژیم پرچربی منجر به ایجاد اسیدوز می‌شود و در هوای تنفسی بویی شبیه به آنچه در كمای دیابتی وجود دارد، بوجود می‌آید. بطور كلی غذاهایی كه پروتئین زیاد و مواد قندی كمی دارند به علت ایجاد مواد سولفوردار باعث بدبوشدن دهان می‌شود. البته نقش غذاهای بوداری مثل سیر و پیاز كاملا معلوم است.

بوی بد دهان ناشی از داروها:ایزوسورباید (Isordil) كه محتوی هیدرات كلراید می‌باشد می‌تواند باعث بوی بد دهان شود آنتی‌هیستامین‌ها، آمفتامین‌ها، آرامبخش‌ها، دیورتیك‌ها، فنوتیازین‌ها و داروهای شبه آتروپین باعث كاهش تولید بزاق و بنابراین كاهش شستشوی خودبخودی حفره دهان و در نتیجه ایجاد بوی بد دهان می‌شوند. فنوتیازین‌ها سبب ایجاد زبان مودار می‌شوندافراط در مصرف دخانیات، كهولت سن، یائسگی، بیماریهای عمومی با تب بالا، اضطراب، كم‌آبی بدن، مصرف بی‌رویه ادویه‌جات و عدم رعایت بهداشت دهان نیز از علل دیگر ایجاد بوی بد دهان هستند. 

درمان و پیشگیری:چون اغلب بوهای بد دهان به علت عوامل موضعی است، بنابراین حذف این عوامل و اصلاح ناهنجاری‌های موجود در دهان اولین قدم درمان است. رعایت بهداشت دهان شامل مسواك زدن دندان‌ها، لثه، زبان و استفاده از نخ دندان در كاهش بوی بد دهان با منشا دهانی بسیار موثر است. مسواك زدن دندان‌ها و زبان تركیبات سولفوردار را برای مدت یك ساعت به میزان ۷۰ تا ۸۵ درصد كاهش می‌دهد. باید توجه كرد كه زبان یكی از جایگاه‌های اصلی میكروبها در دهان است و این به دلیل جمع شدن عوامل میكروبی در سطح پشتی زبان است و باید یك قسمت ضروری از بهداشت دهان معطوف به زبان شود.

در بیمارانی كه به سبب خشكی دهان (به دنبال مصرف داروهایی كه قبلا ذكر شد و یا بر اثر بیماری) بوی بد دهان دارند می‌توانند از آدامس‌های بدون شكر استفاده كنندبطور كلی بوی بد دهان ناشی از عوامل موضعی بیماری‌زا زمانی ازبین می‌رود كه بیماری درمان شود و بهداشت دهان رعایت گردد. استفاده از دهان‌شویه‌ها اثر موقتی در كاهش بوی بد دهان دارد. در حقیقت كوشش برای حذف بوی بد دهان با استفاده از دهان‌شویه‌ها علاوه بر اینكه موقتی است، حتی ممكن است بیماری عمومی را نیز از دید دندانپزشك مخفی نگه دارد بطور كلی پوشاندن بوی دهان با یك بوی معطر و قوی‌تر مناسب نیست و درمان باید بیشتر معطوف درمان علت اصلی باشدبطور كلی جهت كاهش بوی دهان باید از سیگار كشیدن، نوشیدن نوشابه‌های بودار، خوردن غذاهای با ادویه زیاد، غذاهای گوشتی زیاد، غذاهای معطر شده با پیاز و سیر، افراط در مصرف مواد چربی‌دار مخصوصا كره و روغن‌های مختلف اجتناب شود. در حالی كه خوردن میوه‌های تازه و سبزیجات و بطور كلی رژیم غذایی غنی از فیبر ارجحیت دارد. همین طور نوشیدن آب زیاد در كاهش بوی بد دهان تاثیر بسزاییدارد.                                               ساختارکلی دندان                                                                                           تاج و ریشه: از نمای کلی، هر دندان شامل دو قسمت است:…

1- ریشه: آن قسمتی از دندان است که توسط ماده ای مشابه استخوان بنام سمنتوم (cementum) پوشیده شده است، ریشه در حالت سلامت در استخوان فک قرار داشته و بعنوان پایه ای محکم برای تاج دندان محسوب میشود.

2- تاج: تاج دندان توسط مینا (enamlel)(سخت ترین ماده در بدن) پوشیده میشود. بخش تاجی دندان از میان استخوان و بافت لثه رویش پیدا کرده و در حالت سلامت لثه و نرمال، دیگر هیچگاه با بافت لثه پوشیده نخواهد شد. تنها مقدار اندکی از لثه (در یک فرد بالغ جوان) در حد ۲ میلیمتر، روی تاج دندان آمده و بقیه تاج در محیط دهان قرار دارد.

تاج آناتومیک، تمام تاجی از دندان است که توسط مینا پوشیده شده است و ربطی به میزان رویش دندان ندارد. تاج کلینیکی به آن قسمت از تاج گفته میشود که از لثه بیرون بوده و در محیط دهان است.

از نظر تکاملی، ابتدا در استخوان فک تاج تشکیل میشود و سپس ریشه شکل میگیرد. یک عامل مهم در رویش دندان، همین تشکیل ریشه است بطوری که معمولا پس از تشکیل حدود ۳/۲ (دو سوم) از ریشه، نوک دندان جوان در محیط دهان پیدا میشود (به اصطلاح عامه سبز میشود!). از این زمان به بعد حدود ۳ سال دیگر زمان لازم استاست تا ریشه به شکل و اندازه نهایی خود برسد. این مطلب اهمیت مراقبت از دندان دائمی تازه روئیده شده را بیان میکند به این صورت که اگر به هر دلیلی مثلا ضربه یا پوسیدگی دندان نیاز به عصب کشی پیدا کتد این عصب کشی باید تا زمان تکمیل نوک ریشه به تعویق افتاده و یا توسط روشهایی خاص تشکیل نوک ریشه را در دندان جوان تحریک کرد. (در این رابطه بعدا مطالب بیشتری خواهیم آموخت). هر ریشه یک راس یا نقطه انتهایی بنام آپکس دارد(apex). بخشی از فک که ریشه دندانها در آن است زائده آلوئولارنامیده میشود. (alveolar bone)

یکی از دلایل مهم لقی دندانهای دائمی (مثلا در افراد مسن با بهداشت دهان ضعیف)، تحلیل همین زوائد آلوئولار به دلایل مختلفی منجمله جرم دندان است. (بعدا در مورد جرم دندان، مکانیسم تشکیل جرم و اثر مخرب جرم روی بافت نگهدارنده دندان توضیح میدم.

نکته: به استخوان فک بالا، استخوان ماگزیلا (maxilla) و به استخوان فک پایین، استخوان مندیبل (mandible) گفته میشود. ماگزیلا قسمتی از استخوان صورت بوده و زوائدی برای ساخت بینی، گونه، کاسه چشم، کام و دندانها دارد. دو استخوان ماگزیلا در تشکیل صورت نقش دارند که یکی در چپ و دیگری در راست قسمت قدامی – میانی صورت قرار گرفته اند. استخوان مندیبل ، تنها استخوان متحرک جمجه (بجز استخوانچه های گوش داخلی) محسوب شده و وجود آن در جویدن غذا، صحبت کردن، تکیه گاه زبان و گازززز گرفتن (!) و… لازم است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: